STRUKTURA I WŁADZE WYDZIAŁU

Janusz Jaworski

W historii Wydziału Elektrycznego występują dwie podstawowe odmiany struktury organizacyjnej: struktura katedralna istniejąca w latach 1924—1970 (z przerwą na lata wojny i okupacji) i struktura instytutowa istniejąca od 1970 r. W chwili powstawania tego szkicu Wydział działa jeszcze w strukturze instytutowej, występują jednak tendencje nadania tej strukturze zupełnie innej treści lub nawet całkowitej jej zmiany.
Władze Wydziału to Dziekan, Rada Wydziału, kierownicy jednostek strukturalnych. Historia władz Wydziału składa się z historii ludzi te władze sprawujących, z historii systemu władz, tzn. sposobu kreowania i zakresu uprawnień władz, oraz z historii systemu faktycznego ich sprawowania. W historii Wydziału Elektrycznego, tak jak w historii polskie- go szkolnictwa wyższego, można wyróżnić dwa odmienne systemy władz.
1. System autonomiczny charakteryzujący się stosunkowo - dużym stopniem niezależności uczelni od władz państwowych reprezentowanych przez odpowiednie ministerstwo resortowe. W systemie tym władze jednoosobowe Są obieralne - rektor uczelni przez jej senat, dziekan - przez radę wydziału. Obieralność dziekanów prowadzi do faktycznej obieralności senatu. W systemie autonomicznym organy kolegialne (senat, rada wydziału) mają przewagę nad organami jednoosobowymi (rektor,. dziekan).
2. System scentralizowany charakteryzujący się podporządkowaniem uczelni władzom resortowym w stosunkowo szerokim zakresie działalności uczelni. W systemie tym władze jednoosobowe są mianowane i mają przewagę nad organami kolegialnymi. .
W systemie autonomicznym Politechnika Warszawska ‚ działała w latach 1925-1947 (z przerwą na lata okupacyjne) i 1956-1968. System scentralizowany obowiązywał natomiast w latach 1947-1956 i 1968-1981:

3.1. LATA MIĘDZYWOJENNE 1924—1939

Rok akademicki 1924/1925, dawny Wydział Elektrotechniczny rozpoczął już pod nazwą Wydziału Elektrycznego, nazwą obowiązującą po dzień dzisiejszy. Schemat strukturalny Wydziału z lat 1924/1925 pozostał zasadniczo niezmienny do 1970 r. Wydział składał się z katedr kierowanych przez profesorów zwyczajnych i nadzwyczajnych, najwyższą władzą Wydziału była Rada Wydziału z Dziekanem na czele.
Podstawą prawną działania Politechniki w latach 1921-1947 (z przerwą na lata wojny I okupacji) była „Ustawa o szkołach akademickich” z sierpnia 1920 r. i statut Politechniki Warszawskiej z 1921 r. Statut ten, zgodnie z ustawą, przewidywał daleko idącą autonomię uczelni, obejmującą nie tylko wybieralność władz akademickich, ale i powierzenie rektorowi czuwania nad porządkiem na terenie uczelni, a zatem wyjęcie tego terenu spod kompetencji władz bezpieczeństwa.
Władze uczelni miały charakter kolektywny „najwyższą władzą szkolną samorządową” był Senat, a uprawnienia rektora uzależniano przede wszystkim od uznania Senatu [20].
O powołaniu na profesora (było to równoznaczne z powołaniem na stanowisko kierownika katedry) faktycznie decydowały rady wydziału, a rola ministra ograniczona była do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia wniosku rady. Kandydat na profesora nie musiał mieć ani prawa wykładania, tj. habilitacji, ani doktoratu, jednakże uzyskanie przez Politechnikę praw doktoryzowania i habilitowania umożliwiało uczelni prowadzenie racjonalnej polityki kształcenia kadr. Profesorów można było zwolnić jedynie na podstawie postępowania dyscyplinarnego, adiunkci mogli być mianowani na stałe dopiero po dwukrotnym powołaniu na okresy trzyletnie. Starsi asystenci, angażowani na rok lub dwa, mogli pozostać na tym stanowisku dłużej niż sześć lat jedynie w przypadku uzyskania habilitacji [20].
W marcu 1933 r. Sejm uchwalił nową wersję ustawy ograniczającą poważnie autonomię uczelni. Ustawa stwarzała ministrowi możliwość usuwania profesorów w drodze dokonywania zmian organizacyjnych przez kasowanie katedr. W ten właśnie sposób, za podpisanie protestu brzeskiego został usunięty z Wydziału Elektrycznego prof. dr Leon Staniewicz, a z Wydziału Mechanicznego prof. Leon Karasiński, wykładający na Wydziale Elektrycznym przedmiot „Wytrzymałość tworzyw”. Dalej ustawa, zachowując odbieralność, wprowadzała zatwierdzenie wyboru rektora przez najwyższe władze państwowe, przedłużała kadencję rektora z jednego roku na trzy lata. W 1937 r. Sejm dokonał nowelizacji ustawy, ograniczając możność ingerencji ministra w życie uczelni ; skrócono także kadencję rektora do dwóch lat. Tak zgłoszony tekst ustawy obowiązywał również w latach odbudowy uczelni po wyzwoleniu kraju spod okupacji hitlerowskiej [20].

Najwyższą władzą Wydziału była Rada Wydziału; w jej skład wchodzili wszyscy profesorowie Wydziału - zwyczajni, nadzwyczajni i tytularni (nie posiadający katedr) oraz zaproszeni profesorowie innych wydziałów, prowadzący zajęcia na Wydziale Elektrycznym. Rada Wydziału wybierała ze swego grona Dziekana. Funkcje Dziekana sprawowali w roku akademickim:

Wydział Elektryczny liczył w roku akademickim 1924/1925 siedem katedr. Były to:
1. Katedra Fizyki (prof. dr Mieczysław Wolfke). Katedra działa od wiosny 1919 r., kiedy to prof. Józef Wierusz-Kowalski został powołany na Katedrę Fizyki Wydziału Budowy Maszyn i Elektrotechnicznego. Już w lecie 1919 r. prof. Józef Wierusz-Kowalski przechodzi do służby dyplomatycznej a Katedrę obejmuje z-ca prof. dr Marian Grotowski, który nią kieruje do 1922 r. W tymże roku Katedrę obejmuje prof. dr Mieczysław Wolfke [31].

2. Katedra i Zakład Elektrotechniki Ogólnej (prof. Mieczysław Pożaryski) . Przy Katedrze pod wspólnym kierownictwem istniał Zakład Prądów Szybkozmiennych i Radiotechniki z docenturami: „Zasady Techniki Prądów Szybkozmiennych” (prof. M. Pożaryski) i „Radiotechnika” (prof. Janusz Groszkowski). Początki Katedry sięgają r. 1919, kiedy to M. Pożaryskiego mianowano profesorem podstaw elektrotechniki.
3. Katedra Elektrotechniki Teoretycznej (prof. dr Leon Staniewicz). Początki Katedry sięgają r. 1919/1920, kiedy to prof. dr Leon Staniewicz przybywa do Warszawy z Leningradu.
4. Katedra i Laboratorium Miernictwa Elektrotechnicznego (prof. Kazimierz Drewnowski). Katedra powstała w roku akademickim 1922/1923.

W roku 1933 zostaje zlikwidowana (decyzją Ministra Wyznań Religijnych j Oświecenia Publicznego, Janusza Jędrzejewicza) Katedra Elektrotechniki Teoretycznej, a jej kierownik prof. dr Leon Staniewicz zostaję przedwcześnie przeniesiony na emeryturę. W roku 1931 umiera prof. Stanisław Wysocki, Katedrę Urządzeń Elektrycznych prowadzą po jego śmierci przejściowo : inż. Stanisław Kończykowski, po nim inż. Tadeusz Czaplicki, a w końcu inż. Adolf Morawski, mianowany w r. 1937 profesorem nadzwyczajnym [11 9].
W roku akademickim 1938/1939 Wydział Elektryczny (tabl. 3.1) składał się z siedmiu katedr [4, 10], zatrudniał 8 profesorów, w tym 6 zwyczajnych, i nadzwyczajny i 1 tytularny (prof. dr hab. Roman Podoski), 6 docentów, 21 wykładowców przedmiotów zleconych oraz 39 pomocniczych pracowników nauki [5].
Wydział Elektryczny nie miał własnej Katedry Matematyki, wykład matematyki prowadził od r. 1923/1924 dr Witold Pogorzelski z Wydziału Mechanicznego [11].
Katedry i laboratoria Wydziału Elektrycznego mieściły się początkowo W obecnym gmachu Fizyki. W roku 1924 z inicjatywy prof. K. Drewnowskiego rozpoczęto przygotowania do budowy Gmachu Elektrotechniki na terenie politechnicznym [4]. Gmach został otwarty w 1934 r. i znalazły W nim miejsce zakłady: Miernictwa Elektrycznego i Wysokich Napięć, Radiotechniki oraz Teletechniki (rys. 3.7). Wydział otrzymał imponującą halę do prób wysokonapięciowych oraz bardzo potrzebne duże audytorium. Audytorium to nosi od 1961 r; imię prof. K. Drewnowskiego (rys. 3.8). Montaż urządzeń i wykończenie wnętrz gmachu trwało aż do wojny. W chwili jej wybuchu tereny będące w posiadaniu Politechniki były już prawie całkowicie zabudowane. Ostatni wolny plac przewidywany był na zaspokojenie dalszych potrzeb Wydziału Elektrycznego, który wówczas opuściłby całkowicie Gmach Fizyki.