|
|
Lata okupacji |
|
4.2.
LATA OKUPACJI 1939-1945
Po wkroczeniu Niemców do Warszawy we wrześniu 1939 r. okazało
się, że uczelnie wyższe nie będą czynne, a działalność naukowo-dydaktyczna
będzie zabroniona. Pozostająca w Warszawie część personelu dydaktycznego
zrozumiała, iż musi się uciekać do różnych form, które
w sposób w miarę jawny pozwoliłyby na gromadzenie młodzieży, ułatwiłyby
kontakty między kadrą nauczającą a studentami i umożliwiłyby
organizację studiów w konspiracji. Podejmowane w tym kierunku starania
zaczęły przynosić rezultaty. Przede wszystkim uzyskano zezwolenie
Wydziału Szkolnictwa na wykonywanie w czasie od 7 marca do 4 maja
1940 r. przez dawnych studentów Uczelni prac dyplomowych i składanie
egzaminów dyplomowych. Do Uczelni zgłosiło się 239 dyplomantów,
z których 19 uzyskało dyplomy. Brak jest danych o liczbie elektryków.
W maju 1940 r. władze okupacyjne wydały zarządzenie regulujące sytuację
prawną Uczelni. W myśl tego zarządzenia dotychczasowy rektor,
prof. K.
Drewnowski mógł używać tytułu zarządcy Politechniki Warszawskiej
i mogły być utworzone nieliczne zakłady badawcze, laboratoria
i warsztaty, uprawnione do wykonywania pewnych prac na podstawie
indywidualnych pozwoleń szczegółowych. Do listopada 1940 powalam
10 zaleta., które zatrudniały 35 pracowników naukowych i stały się
zalążkiem konspiracyjnego nauczania.
W maju 1941 r. utworzono Państwową Szkolę Elektryczna II stopnia, z
wydziałami: Prądów Silnych i Telekomunikacji, która była czynna do
Powstania Warszawskiego, a do 1942 r. reprezentowała oficjalnie najwyższy
dozwolony dla polskiej młodzieży średni poziom nauczania, tworząc
jednocześnie nieoficjalny ośrodek nauczania na poziomie wyższym.
Wydział Prądów Silnych był kontynuacją odpowiedniego Wydziału Szkoły
Inżynierskiej
im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. Jego
kierownikiem został prof. Mieczysław
Pożaryski (później inż.
Bolesław Jakubowski),
Wydział Telekomunikacji przekształcono z Państwowej Szkoły
Telekomunikacyjnej II stopnia, którą uruchomiono - za zgodą władz
niemieckich - już w styczniu 1940 r. i która stanowiła kontynuację przedwojennego
Państwowego Liceum Telekomunikacyjnego. Założycielem
Szkoły Telekomunikacyjnej, a następnie kierownikiem Wydziału Telekomunikacji
w Szkole Elektrycznej był inż.
Witold Nowicki. Po jego aresztowaniu
w kwietniu 1944 r. kierownictwo Wydziału przejął inż.
Jerzy
Możejko.
Oba wydziały Szkoły Elektrycznej, która kierował
prof. Roman Trechociński
zajmowały pomieszczenia w Gmachu Elektrotechniki i
w Gmachu
Fizyki Politechniki Warszawskiej i dawoły zatrudnienie dużej grupie profesorów,
docentów i pomocniczych pracowników przedwojennego Wydziału
Elektrycznego. Organizacja szkody umożliwiła wykonanie skromnego remontu
budynków i odpłatne wykorzystanie urządzeń laboratoryjnych
zakładów badawczych. Koszty pokrywano z funduszów przyznawanych
z Wydziału Szkolnictwa. Część spośród słuchaczy szkoły posiadała matury
przedwojenne lub konspiracyjne, tak że oficjalny dwuletni program
nauczania
pozwalał na przekazanie im szerszego zakresu wiadomości z części
przedmiotów podstawowych i specjalistycznych, które
następnie
rozwijano na tajnych zajęciach pozalekcyjnych
do poziomu bliskiego politechnicznemu.
Inną możliwość realizowania programu odmiennego od oficjalnie
zatwierdzonego dawały zorganizowane w 1940 r. Kursy Rysunku Technicznego
należące formalnie do Stanisława
Leśniowskiego i kierowane przez starszego
asystenta Politechniki Zenona
Jagodzińskiego. Wykłady prowadzone
pracz pracowników Politechniki obejmowały przedmioty odpowiadające
programowi pierwszych lat studiów politechnicznych. Wśród kierunków, na
które w 1944 r. uczęszczali wyłącznie maturzyści, znajdował
się kierunek elektryczny.
W roku
1992
otworzono, dwuletnią
Państwową Wyższą Szkołę Techniczną (Hohere Staatliche Fachschule)
dla absolwentów szkół zawodowych II stopnia. Szkoła ta przejęła niemal
cały majątek
wraz z zakładami
badawczymi i wszystkich pracowników Politechniki Warszawskiej.
Z założenia
miała ona
charakter nieakademicki, lecz dawała możliwości kształcenia
na poziomie inżynierskim. Dyrektorem Szkoły był Niemiec,
prof.
Albert
Guttinger, ale jego zastępcą obok
wicedyrektora Oskara
Friderci
został prof. Kazimierz
Drewnowski, a sekretarzem - prof. Kazimierz
Zarankiewicz.
Wydział Elektryczny podzielono na dwa oddziały:
Energetyczny i Telekomunikacyjny. Początkowo (w kwietniu 1942 r.)
rozpoczęto zajęcia na kursie specjalnym, przeznaczonym dla studentów
Politechniki, których w zależności od stopnia zaawansowania podzielono
no grapy. W ciągu 3
semestrów
musieli uzupełnić wiadomości do poziomu
wymaganego od absolwentów Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej (PWST).
Kurs normalny dla absolwentów szkoły zawodowej rozpoczął się 2.11.1942
r. Dla kandydatów zorganizowano egzamin wstępny. Zajęcia na PWST
odbywały się systemem szkolnym. Prowadzono kontrolę
obecności na zajęciach i
wymagano
usprawiedliwiania nieobecności.
Wiadomości egzekwowano na egzaminach po zakończeniu roku szkolnego.
O promocji na następny rok i wydaniu świadectwa ukończenia Szkoły
decydowały rady pedagogiczne.
W programie szkoły położono główny nacisk na przedmioty podstawowe,
prowadzone na ogół na poziomie wyższym od oficjalnego. Dzięki temu
ukończenie Szkoły było niemal równoznaczne z uzyskaniem półdyplomu
Politechniki i istniała możliwość uzupełnienia wiadomości do pełnego
dyplomu i kontynuowania studiów w sposób konspiracyjny indywidualnie
lub w kompletach, organizowanych nieraz w mieszkaniach
pracowników naukowych. Wśród kadry nauczającej na Wydziale Elektrycznym,
oprócz już wymienionych: prof. Kazimierza
Drewnowskiego
(aresztowanego w listopadzie 1942 r.) i prof.
Kazimierza Zarankiewicza
znajdowali się m. in. następujący ówcześni i późniejsi profesorowie:
Witold
Pogorzelski
(matematyka), Mieczysław Wolfke
(fizyka), Janusz
Lech Jakubowski
(technika wysokich napięć),
Witold Kotowski
(podstawy
elektrotechniki i teoria prądów zmiennych),
Włodzimierz Szumilin
(obliczenia przewodów elektryczny.), Roman
Podoski (urządzenia elektryczne)
Bolesław Dubicki
(maszyny elektryczne), Witold Iwaszkiewicz
(miernictwo elektryczne), Roman Trechciński
(teletechnika), Janusz Groszkowski
(radiotechnika)
oraz Ignacy Malecki,
Stefan Manczarski,
Jerzy Ignacy Skowroński,
Józef Żydanowicz
i Henryk Kalita
(rys. 4.4 i 4.5).
Po upadku
Powstania Warszawskiego ośrodki nauczania politechnicznego
rozwinęły swoją działalność na terenie różnych miast. Do takich należał
ośrodek
w Lublinie, gdzie znalazła tymczasową siedzibę Politechnika
Warszawska. Również w Częstochowie na kursach akademickich prowadzono
zajęcia dla 38 studentów Wydziału Mechaniczno-Elektrycznego.
W latach okupacji koło Częstochowy przebywał prof.
Konstanty Żórawski,
który egzaminował studentów oraz wydawał i oceniał projekty
przejściowe i dyplomowe z maszyn elektrycznych.
Prace dydaktyczne prowadzono w obozach jenieckich i na terenie
obcych państw przez pracowników Politechniki. W obozie dla internowanych
żołnierzy polskich w Wintertur (Szwajcaria) działali m. in.
inżynierowie: Jan Kożuchowski,
Jerzy Statkiewicz i Stanisław Szpor. Na terenie
wyzwolonej Belgii działalność dydaktyczną organizował prof.
Kazimierz
Drewnowski.
Po wyzwoleniu uznano wszystkie zdane egzaminy
i odrobione ćwiczenia. Ocenia się, iż w latach okupacji uzyskało absolutorium
około 70 studentów elektryków.
Obok działalności dydaktycznej podejmowano w wielu zespołach prace
koncepcyjne nad udoskonaleniem lub reformą przyszłego nauczania. Niektóre
z tych koncepcji doczekały się urzeczywistnienia w programach
wdrożeniowych po wyzwoleniu.
|