Gospodarka

Jan Maksymiuk

7. WSPÓŁPRACA WYDZIAŁU Z GOSPODARKĄ NARODOWĄ

W przedwojennym rozwoju Wydziału jego współpraca z gospodarką narodową nie miała, charakteru tak bezpośredniego i organizacyjnie rozwiniętego, jak w latach powojennych. Podstawowe znaczenie przywiązy­wano wówczas do szkolenia studentów oraz do rozwoju własnej kadry naukowo-dydaktycznej, skupiając wysiłki badawcze na problemach pod­stawowych - wówczas głównie w zakresie fizyki, radiotechniki oraz miernictwa elektrycznego.

W zakresie współpracy z gospodarką narodową odnotować należy udział pracowników naukowych Wydziału w ekspertyzach dotyczących zakupów importowych (prof. Konstanty Zórawski, dr Jerzy Roman), w nadzorze naukowo-technicznym nad elektryfikacją węzła kolejowego warszawskie­go (prof. Roman Podoski), udział w istotnych opracowaniach dla obronności kraju (prof. Janusz Groszkowski, prof. Mieczysław Wolfke, prof. Roman Trechciński; rys. 7.1).

W 1924 roku w Laboratorium Wysokich Napięć prof. Kazimierza Drew­nowskiego podjęto dla przemysłu badania materiałów elektrotechnicznych oraz sprawdzanie precyzyjnych mierników laboratoryjnych.

Piękną kartę w zakresie właściwych dla tego okresu działań nauki dla praktyki zapisali pracownicy Wydziału w latach okupacji Opracowano plany elektryfikacji kraju na okres powojenny; w kraju zajmował się tym zespół kierowany przez J. Obrąpaiskiego w składzie: Czesław Mejro, Kazimierz Herniczek, Tadeusz Kahl, Andrzej Kamiński, Ryszard Kontkiewicz, Jerzy Kryński, Stefan Kwiatkowski, Karol Przanowski; w Wielkiej Brytanii prace te organizowali i prowadzili: Paweł Jan Nowacki, Jan Podoski, - w obozach jenieckich Janusz Gniewiewski i Władysław Pawłowski.

Profesor Janusz Groszkowski, organizujący w okresie przedwojennym współpracę Wydziału z Przemysłowym Instytutem Radiotechniki (później­szym Państwowym Instytutem Telekomunikacji), gdzie sam pełnił kierownicze funkcje, podczas okupacji na terenie Katedry Radiesteci i Zakładu Fizyki Wydziału prowadził wraz ze współpracownikami konspiracyjną produkcję m. in. radiostacji nadawczo-odbiorczych. Szerzej znane są prace prof. J. Groszkowskiego nad rozszyfrowaniem obwodów elektronicznych rakiet niemieckich V1 i V2, mniej natomiast pisano o osiągnięciach Profesorów Wydziału Stanisława Kuhna i Pawia Jana Nowackiego w dziedzinie konstrukcji radarów morskich i lotniczych na terenie Wielkiej Brytanii.

W latach bezpośrednio powojennych szcze­gólnie charakterystycz­na była dla Wydziału ścisła więź personalna i nawet lokalowa z Przemysłowym Instytutem Telekomunikacji w zakresie tzw. prądów słabych oraz z Państwowym Instytutem Wysokonapięciowym (później Instytutem Elektrotechniki) w zakresie tzw. prądów silnych Poprzez te placówki przemysł maszynowy wraz z poszczególnymi zjednoczeniami energetycznymi przy­czynił się w wielkiej mierze do odbudowy zniszczonych przez wojnę pomieszczeń i wyposażeń Wydziału. Z końcem lat czterdziestych ukształtował się w zasadzie dotychczas panujący system organizacji współpracy z przemysłem na podstawie umów na realizację poszczególnych prac zarówno naukowo-badawczych, jak i naukowo-usługowych. Ponieważ w tym czasie (w roku 1951) z dawnego Wydziału Elektrycznego wydzielono Wydział Łączności (obecnie Elektroniki), można zatem od tego okre­su mówić o dorobku w zakresie współpracy z przemysłem tych Katedr, obecnie zgrupowanych w pięciu Instytutach, które przetrwały na naszym Wydziale po dzień dzisiejszy.

Można mówić ogólnie o dwóch okresach tej współpracy: w przybliżeniu w latach 1950-1970 współpraca ta w znacznej mierze polegała na re­alizacji różnorodnych zadań projektowo-konstrukcyjnych i badawczych zleconych przez przemysł w sytuacji, gdy brakowało mu własnej kwalifikowanej kadry i urządzeń badawczych. Ostatnie dziesięciolecie 1970 - 1980 jest okresem intensywnego wyposażenia naszego przemysłu w no­woczesne technologie oraz aparaturę badawczą, często o wiele nowocześ­niejszą od tej, którą dysponuje Wydział. W konsekwencji, w ostatnich latach Wydział musiał zdecydowanie większą uwagę zwrócić na rozwój badań o charakterze podstawowym oraz rozwój nowoczesnych metod projektowania, konstruowania oraz badań (rys. 7.2).

W latach powojennych pewną liczbę prac naukowych finalizowano w postaci zbudowanych aparatów lub urządzeń stanowiących nie tylko modele laboratoryjne, ale i wykonania prototypowe. Warto tu odnotować, że np. w 1980 r. Instytuty Wydziału wykonały dla przemysłu prace o wartości ok. 60 mln zł.

W wielkim skrócie zestawić można następujące najważniejsze z wykonanych przez pracowników Wydziału grupy prac dla przemysłu, które współdecydowały również o kierunkach rozwoju naukowego Wydziału.

1. Prace w zakresie rozwoju metod projektowania poszczególnych elementów urządzeń i systemów stanowiących przedmiot zainteresowań naukowych naszych pracowników i ze szczególnym uwzględnieniem wspo­magania maszynowego. W tym punkcie wymienić można dorobek:

a) Instytutu Elektroenergetyki w zakresie projektowania sieci i syste­mów, niezawodności sieci i ich zabezpieczeń, analizy i sterowania procesów technologicznych i zarządzania w elektroenergetyce, optymalizacji zasilania w energię zakładów przemysłowych, projektowania i optymalizacji urządzeń elektrotermicznych, techniki oświetlania i projektowania sprzętu oświetleniowego.

b)  Instytutu Sterowania i Elektroniki Przemysłowej w zakresie projektowania napędów dźwigowych, obrabiarkowych oraz dużej mocy z wyróżnieniem układów kaskadowych z przekształtnikami tyrystorowymi oraz układów napędowych prądu przemiennego z silnikami synchronicznymi zasilanymi przez przekształtniki tyrystorowe (rys. 7.3, 7.4);

c)  Instytutu Maszyn Elektrycznych w zakresie obliczeń cieplno-wentylacyjnych maszyn elektrycznych dużej mocy, w zakresie przetwornic bezstykowych częstotliwości, maszyn o powiększonej liczbie stopni swobody, elektromaszynowych elementów automatyki, układów zasilania miejskich sieci trakcyjnych, jak również badania dotyczące prądów błądzących;

d)  Instytutu Elektrotechniki Teoretycznej i Miernictwa Elektrycznego w zakresie podstawowych zagadnień teorii obwodów liniowych i nieliniowych oraz projektowania mierników i systemów pomiarowych ze szczególnym uwzględnieniem układów wykorzystujących właściwości cienkich warstw magnetycznych.

e) Instytutu Wysokich Napięć w zakresie projektowania układów ochro­ny odgromowej, projektowania laboratoriów badań wielkoprądowych, badań łączeniowych oraz badań wysokonapięciowych oraz służących im wyposażeń specjalistycznych, projektowania łączników elektroenergetycznych, odgromników oraz przekładników.

2. Prace w zakresie rozwoju nowych konstrukcji i technologii obejmujące np. układy napędowe, regulatory prędkości i napięć oraz stabilizatory prowadzone w Instytucie Sterowania i Elektroniki Przemysłowej, prze­twornice częstotliwości i elektromaszynowe elementy automatyki - w Instytucie Maszyn Elektrycznych, mierniki i systemy pomiarowe - w Instytucie Elektrotechniki Teoretycznej i Miernictwa Elektrycznego, odgromniki, elementy elektroizolacyjne oraz układy napędowe i gaszeniowe łączników elektroenergetycznych - w Instytucie Wysokich Napięć.

3. Prace w zakresie opracowywania nowych, głównie specjalistycznych, konstrukcji przyrządów pomiarowych, łączeniowych i. sterowniczych, rozwijane w szczególności w Instytutach Wysokich Napięć, Elektrotechniki Teoretycznej i Miernictwa Elektrycznego oraz Sterowania i Elektroniki Przemysłowej.

4. Prace w zakresie analizy stanów pracy statycznych i dynamicznych sieci i systemów elektroenergetycznych rozwijane w szczególności w Instytucie Wysokich Napięć w zakresie napięć powrotnych oraz w Instytucie Elektroenergetyki w zakresie równowagi pracy systemów.

5. Prace w zakresie diagnostyki niezawodności wyposażeń i sieci trakcyjnej (w Instytucie Maszyn Elektrycznych) oraz aparatury elektroenergetycznej (w Instytucie Wysokich Napięć).

6. Prace w zakresie podstaw teoretycznych zjawisk elektrycznych, obejmujące przede wszystkim: wyładowania elektryczne w gazach, ciałach stałych oraz cieczach elektroizolacyjnych - w zastosowaniu do konstrukcji aparatów i maszyn elektrycznych oraz urządzeń rozdzielczych, podjęte w ostatnich latach i intensywnie rozwijane w Instytucie Wysokich Napięć.

Wyrazem szczególnie rozwiniętej i utrwalonej współpracy jednostek naszego Wydziału z gospodarką narodową są liczne porozumienia o współpracy zawarte ze zjednoczeniami i przedsiębiorstwami przemysłowymi, biurami projektowymi, branżowymi instytutami naukowymi, owocującymi w zakresie nauczania, prac naukowych, zaopatrzeniu materiałowym i aparaturowym.

W tym skrótowym przeglądzie aktywności pracowników Wydziału Elektrycznego PW w zakresie współpracy z gospodarką narodową odnotować należy udział naszych Profesorów i Docentów w licznych organach kolegialnych zarówno poszczególnych przedsiębiorstw, zwłaszcza regionu stołecznego, jak i centralnej administracji przemysłu. Nie brakowało i nie brakuje również naszych pracowników w Radzie Naukowej Miasta Stołecznego Warszawy.

Szczególnie silne są nasze związki z przemysłem realizowane poprzez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, w szczególności poprzez udział w pracach Sekcji Przemysłu, poszczególnych Komitetów Naukowych i Ko­misji, Izby Rzeczoznawców i Biura Badawczego do spraw Jakości.

Tradycyjnie już jeden z naszych profesorów kieruje pracami Komitetu Elektrotechniki PAN (obecnie prof. J. L. Jakubowski), podobnie jak liczny jest nasz udział w poszczególnych sekcjach naukowych tego Komitetu. Wydział nasz jest również bardzo aktywnie reprezentowany w Polskim Towarzystwie Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej; bierze również czynny udział w służących energetyce i przemysłowi elektrotechnicznemu pracach międzynarodowych organizacji elektrotechnicznych, tj. przede wszystkim Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC) oraz Międzynarodowej Konferencji Wielki Sieci Elektrycznych (CIGRE).