Zarys Historii Wydziału Elektrycznego

katedry                                                           SPIS TREŚCI          Skorowidz nazwisk

Przedmowa - Janusz Groszkowski 6
Słowo wstępne - Zdzisław Grunwald  8
1. Sympozjum na temat 60-lecia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej - Mieczysław Hering 11
2. Geneza powstania i pierwsze lata istnienia Wydziału — Zdzisław Grunwald 15
2.1. Rozwój elektrotechniki i jej udział w Warszawskim Instytucie Politechnicznym (1898 -1915) 15
2.2. Działalność Oddziału Elektrotechnicznego na Wydziale Budowy Maszyn  18
2.3. Powstanie i kształtowanie się Wydziału Elektrotechnicznego w Politechnice Warszawskiej (1921-1924)  22
3. Struktura i Władze Wydziału - Janusz Jaworski 31
3.1. Lata międzywojenne 1924-1939  31
3.2. Lata wojny i okupacji 1939-1944  37
3.3. Lata powojenne 1944-1951  38
3.4. Lata 1951-1970  43
3.5. Lata 1970-1981 49
4. Proces dydaktyczny w historii Wydziału - Zdobysław Flisowski 61
4.1. Lata międzywojenne 1921-1939 61
4.2. Lata okupacji 1939-1945  70
4.3. Lata przeobrażeń Wydziału w Polsce Ludowej. 75
5. Studenci i absolwenci Wydziału oraz doktoraty i habilitacje - Kazimierz Kolbiński, Marek Lepa  96
5.1. Dane ilościowe dotyczące studentów i absolwentów 96
5.2. Pochodzenie społeczne studentów 102
5.3. Sytuacja ekonomiczna studentów 104
5.4. Organizacje studenckie 106
5.5. Koło Elektryków 111
5.6. Doktoraty 118
5.7. Habilitacje 122
6. Działalność naukowo-badawcza Wydziału - Stefan Bernas 124
6.1. Fizyka 124

6.2. „Prądy słabe” (teleelektryka, elektronika) 126
6.2.1. Radiotechnika 126
6.2.2. Technika łączenia (teletechnika) 127
6.2.3. Technika przenoszenia przewodowego 128
6.2.4. Podstawy telekomunikacji 128
6.2.5. Elektrotechnika medyczna 128

6.3. „Prądy silne” (energoelektryka) 129
6.3. 1. Elektrotechnika teoretyczna 129
6.3.2. Technika wysokich napięć 130
6.3.3. Miernictwo elektryczne 131
6.3.4. Elektroenergetyka 133
6.3.5. Aparaty elektryczne 137
6.3.6. Maszyny elektryczne 138
6.3.7. Trakcja elektryczna 138
6.3.8. Napęd elektryczny 140
6.3.9. Energoelektronika 142
6.3.10. Automatyka 143
6.3.11. Elektrotermia 144
6.3.12. Technika świetlna 145

7. Współpraca Wydziału z gospodarką narodową — Jan Maksymiuk 147
8. Związki pracowników naukowych i absolwentów Wydziału z innymi uczelniami — Wacław Lidmanowski 154
8.1. Rodowód pierwszych profesorów 154
8.2. Lata wojenne i pierwsze lata powojenne 155
8.3. Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte 156
8.4. Profesorowie w uczelniach zagranicznych 58
8.5. Wykładowcy w uczelniach zagranicznych 159
9. Niektóre inicjatywy pracowników naukowych Wydziału - Janusz Lech Jakubowski, Zdobysław Flisowski 161
9.1. Współpraca międzynarodowa (J. L. Jakubowski) 161
9.2. Ogólnokrajowe placówki badawcze (Z. Flisowski) 163
9.3. Koordynacja badań i integracja środowiska naukowego (Z. Flisowski) 167
1O. Pracownicy naukowi i absolwenci Wydziału w walkach o niepodległość Ojczyzny — Andrzej Staniszewski 171
10.1. Zamiast wstępu 171
10.2. Lata do chwili powstania Wydziału na jesieni 1921 r. 172
10.3. Kampania wrześniowa 1939 r. 172
10.4. Walka z okupantem w latach 1939—1944 173
10.5. Powstanie Warszawskie — rok 1944 177
10.6. Elektrycy w Siłach Zbrojnych poza krajem 181

11. Profesorowie Wydziału oraz sylwetki profesorów nieżyjących - Jerzy Kubiatowski
11.1. Profesorowie Wydziału Elektrycznego PW
11.2. Docenci Wydziału Elektrycznego PW
11.3. Doktoraty honoris causa nadane przez Politechnikę Warszawską
11.4. Członkowie Polskiej Akademii Nauk (Wydział IV - Nauk Technicznych) - pracownicy i absolwenci Wydziału Elektrycznego PW
11.5. Nagrody państwowe indywidualne
11.6. Absolwenci Wydziału Elektrycznego PW — profesorowie i docenci poza Wydziałem
11.7. Sylwetki nieżyjących profesorów Wydziału Elektrycznego
12. Wspomnienia i anegdoty o profesorach Wydziału Zdzisław Grunwald
Wykaz źródeł
Skorowidz nazwisk

Przedmowa

Przedmowa do książki ma znaczenie dla autora przedmowy, autora książki, wydawnictwa, oraz Czytelników. Oczywiście najlepiej, jeśli wszy-
wszyscy są zadowoleni i mają świadomość, z jakiego tytułu autor przedmowy występuje.

Gdy z ramienia Komitetu Organizacyjno-Redakcyjnego zwrócono się do mnie z propozycją, abym coś w rodzaju przedmowy napisał do przygotowanego do druku zbiorowego opracowania historii Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej w związku z sześćdziesięcioleciem jego utworzenia — nie mogłem się zdobyć aby odmówić propozycji, choć zdawałem sobie sprawę z zadania, jakiego się podejmuję, nawet w przypadku, gdyby przedmowa ta wypadła krótka i miała charakter ogólny.

Rozumiałem przy tym, że jednym z momentów skierowania do mnie zaszczytnej propozycji jest fakt, że obecnie pozostałem - z łaski Opatrzności - jedynym profesorem, który był związany od czasów przedwojennych z Wydziałem Elektrycznym Politechniki Warszawskiej.

Dziś, gdy w otaczającym świecie potęgują się wstrząsające wydarzenia, trudno się wzruszać nawet wówczas, gdy myślami mamy się przenieść do czasów ubiegłych, do początku powstania instytucji, z którą było się związanym przez całe życie.

Wprawdzie przy wyrażaniu zgody na napisanie przedmowy pewne wzruszenie w istocie rzeczy stało się czynnikiem decydującym, jednak wywołała je postawa tych moich Kolegów, którym zawdzięczamy ukazanie się niniejszej pracy, a których działania w tym względzie miałem
możność od paru lat obserwować. Wzruszyło mnie Ich pełne poświęcenia oddanie się sprawie realizacji historii Wydziału Elektrycznego, zrozumienie potrzeby zachowania dla potomności szybko zanikających — W miarę upływu czasu — dostępnych materiałów, zwłaszcza wiadomości nie pisanych, które tkwią jeszcze w pamięci żyjących.

W podjętej przez Komitet trudnej pracy ważne jest prawdziwe przed stawienie i sprawiedliwa ocena działalności i osiągnięć Wydziału w okresie przedwojennym, jak również możliwie ścisłe odtworzenie przebiegu powstania Wydziału Elektrotechnicznego, gdy następowało jego wyodrębnianie się z Wydziału Budowy Maszyn i Elektrotechnicznego w przedwojennej Politechnice Warszawskiej.

Staraniem i wysiłkiem Komitetu Organizacyjno-Redakcyjnego, działającego pod przewodnictwem prof. Zdzisława Grunwalda, ustalono plan wydawnictwa i zaproszono wielu Kolegów do opracowania zaplanowanych rozdziałów książki. Od autorów poszczególnych rozdziałów będzie W dużym stopniu zależało — pomimo że będą się oni opierali na dokumentach, jakie są jeszcze dostępne — obiektywne przedstawienie zachodzących przed laty wydarzeń i ich ocena na tle ówczesnej sytuacji w kraju i na świecie.

Nie należy się dziwić, że wśród autorów rozdziałów tego opracowania są wyłącznie Koledzy „silnoprądowcy”. Wprawdzie Wydział ten od roku akademickiego 1924/25 reprezentował dwa główne działy elektryki : prądy silne i prądy słabe (te ostatnie obejmowały radiotechnikę, telefonię i telegrafię), jednak jest to przecież historia dzisiejszego Wydziału Elektrycznego. Od Wydziału Elektrycznego w roku 1951 oddzielił się Wydział Łączności, przemianowany w roku 1966 na Wydział Elektroniki. Należy więc się spodziewać, a może nawet przewidywać, że Koledzy z Wydziału Elektroniki wezmą przykład z kolegów elektryków „silnoprądowców” i z jakiejś okazji (a może bez okazji) przygotują historię Wydziału Elektroniki, sięgając oczywiście do okresu przedwojennego; w tym opracowaniu autorami odpowiednich rozdziałów będą przede wszystkim Koledzy elektronicy.

Kończąc tę przedmową uprzytomniłem sobie, że minąłem się z prawdą, gdy mówiłem o wzruszeniu. Po zastanowieniu się bowiem nad ubiegłymi latami i swoją pracą w Politechnice Warszawskiej od roku 1915, najpierw jako studenta, następnie jako asystenta i wykładowcy, wreszcie jako profesora i kierownika zakładu, gdy przesuwały mi się przed oczami wyobraźni sylwetki moich nauczycieli profesorów Politechniki, późniejszych moich starszych kolegów na Wydziale, w Senacie i w Studium Wojskowym, dopiero ogarnęło mnie właściwe wzruszenie. To, co przed półwiekiem wydawało mi się w ich postawach, charakterach i działaniach czymś wówczas zwykłym, gdy spoglądam na to z dzisiejszej perspektywy widzę, jak sylwetki te nabierają cech tak różnych od tego, co dziś obserwację. Dopiero teraz doceniam wspaniałość tych ludzi i to we mnie wywołuje głębokie wzruszenie.

 

podpisane: Janusz Groszkowski

Warszawa, w lipcu 1982

Słowo wstępne

Postulat gromadzenia materiałów z dziejów Uczelni sformułowano W 1976 r., na obchodach l5O-lecia Wyższego Szkolnictwa Technicznego w Warszawie. Podkreślono konieczność ratowania tego, co da się jeszcze zachować przed pogrążeniem w niepamięć w miarę upływu czasu.

O podanie choćby rysu historycznego Wydziału występowała wielokrotnie zarówno młoda kadra naukowo-dydaktyczna, jak i studenci Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej . Toteż Rada Wydziału podtrzymując inicjatywę swego przedstawiciela w Zespole Rektorskim do spraw Tradycji i Popularyzacji Politechniki Warszawskiej (prof. Zdzisława Grunwalda) — postanowiła z okazji przypadającego w 1981 r. 60-lecia Wydziału opublikować przedstawiane obecnie Czytelnikowi, opracowanie zbiorowe poświęcone jego historii.

Powołany w 1980 r. Komitet Organizacyjno-Redakcyjny w składzie: prof. Zdzisław Grunwald (przewodniczący), inż. Jerzy Kubiatowski (SEP), prof. Jan Maksymiuk, dr Mieczysław Poniewski (Zespół Rektorski) oraz dr Andrzej Staniszewski — ustalił strukturę wydawnictwa i zakres materiału, zapraszając do opracowania kolejnych rozdziałów kilkunastu kolegów.

Ponadto, Komitet Organizacyjno-Redakcyjny zapewnił współudział licznego grona Kolegów — absolwentów Wydziału — w dostarczaniu oraz częściowym opracowaniu fragmentów materiału. Współpracując z Komitetem, wykazali oni zarówno patriotyzm wydziałowy, jak i zrozumienie celowości podjętego przedsięwzięcia. Dotyczy to zwłaszcza następujących Kolegów, którym należą się podziękowania : mgr Wiesław Eysymontt, doc. Juliusz Grabowski, prof. Janusz Groszkowski, doc. Stanisław Judycki, prof. Tadeusz Kahl, doc. Henryk Kalita, prof. Bogna Klarner, doc. Zygmunt Konarzewski, doc. Henryk Knabe, mgr Marian Kobyliński, prof. Jerzy Kryński, dr Stefan Kwiatkowski, prof. Czesław Mejro, prof. Witold Nowicki, doc. Czesław Rukszto, prof. Zygmunt Rybicki, prof. Jerzy Skowroński, prof. Adam Smoliński, mgr Marian Szremowicz, prof. Stanisław Szpor, prof. Bohdan Walentynowicz, mgr Stanisław Wóycicki, doc. Zbigniew Żekanowski.

Za zaangażowanie oraz bezinteresowne poświęcenie wiele swego czasu należą się szczególne podziękowania Autorom poszczególnych działów opracowania, jak również Konsultantom i Opiniodawcom — prof. Januszowi Groszkowskiemu, prof. Januszowi Lechowi Jakubowskiemu, prof. Kazimierzowi Kolbińskiemu, inż. Jerzemu Kubiatowskiemu, prof. Władysławowi Latkowi, prof. Czesławowi Mejro, prof. Witoldowi Nowickiemu i prof. Janowi Podoskiemu.

Podziękowanie należy się również Wydawnictwom Politechniki Warszawskiej za opracowanie redakcyjne obecnie prezentowanej Czytelnikowi pracy.

Przy opracowywaniu wydawnictwa oparto się na licznych źródłach przytoczonych spisem literatury. Uzyskano pomoc Muzeum, Biblioteki Głównej oraz zwłaszcza Działu Informacji Politechniki Warszawskiej, jak również zgromadzono wiele materiałów stanowiących prywatną własność Kolegów — absolwentów Wydziału. Wykorzystano również materiały nadesłane przez dyrektor6w pięciu Instytutów Wydziału Elektrycznego Politechniki.

Opracowanie niniejsze nie jest z pewnością kompletne, nie uniknięto W nim także błędów i przeoczeń. Ma ono często charakter ujęcia wycinkowego i zapewne pomija wiele spraw, a zwłaszcza osób. Autorzy rozdziałów liczą na nadesłanie uzupełnień, sprostowań i uwag, które mogłyby zostać w przyszłości wykorzystane.

Zgromadzony materiał faktograficzny, a nie przedstawiony w tym opracowaniu, zostaje przekazany do archiwum Wydziału, gdzie będzie czekał na wykorzystanie w przyszłości.

podpisano: Prof. Zdzisław Grunwald