|
Geneza powstania Wydziału Elektrycznego |
Zdzisław Grunwald
PIERWSZE LATA ISTNIENIA WYDZIAŁU ROZWÓJ
ELEKTROTECHNIKI I JEJ UDZIAŁ W WARSZAWSKIM INSTYTUCIE POLITECHNICZNYM
(1898—1915)
Nawiązując do rozwoju elektrotechniki, jako „samodzielnej
dyscypliny naukowej", należy przypomnieć, że dopiero W 1800 r. odbył się przed
Napoleonem słynny pokaz stosu Volty. Następne lata przyniosły wyodrębnienie się
elektrotechniki z nauk fizycznych oraz Wiele odkryć dokonanych przez pierwszych
badaczy, jak Oersted (Kopenhaga 1806 r.), Ampre (College de France 1826 r.),
Faraday (Instytut Królewski w Anglii 1827 r.), Ohm (Norymberga 1833 r.), Morse
(USA 1837 r), Kirchhoff (Heidelberg 1847 r.).
Kształtuje się koncepcja jednolitej Wyższej Uczelni Technicznej. Powstają
pierwsze Instytuty Politechniczne — w Paryżu (1794 r.), Pradze (1806 r.),
Wiedniu (1815 r.), Glasgow (1820 r.), Londynie (1824 r.), Monachium (1827 r.)
oraz we Lwowie (1844 r.). W wielowydziałowych Instytutach Politechnicznych,
posiadających Wydziały Budowy Maszyn, powstają Oddziały Elektrotechniczne.
Szybki rozwój przemysłu w drugiej połowie XIX wieku oraz jego następnie
mechanizacja i elektryfikacja - stworzyły zapotrzebowanie na wysoko
kwalifikowane kadry techniczne. Dotyczy to również terenu Polski pod zaborem
rosyjskim, gdzie w 1897 r. moc zainstalowanych w fabrykach maszyn wynosiła ok.
200 000 KM.
Zamiar utworzenia w Warszawie Instytutu Politechnicznego spotkał się jednak ze
sprzeciwem rosyjskich władz okupacyjnych. Dopiero usilne starania działaczy
Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu z inż. Kazimierzem Obrębowiczem
na czele doprowadziły do ukazania się dekretu z 8 czerwca 1898 r. o powołaniu
Warszawskiego Instytutu Politechnicznego imienia cara Mikołaja II.
Społeczeństwo polskie zebrało 3,5 mln rubli, miasto ofiarowało plac (wartości 1
mln rubli) i w dniu 22 lipca 1898 r. położono kamień węgielny pod gmach główny
Instytutu. Wyjątkowo szybko, bo w latach 1898 — 1901 wybudowano cztery gmachy:
główny i fizyki (rys. 2.1) — projektu Stefana Szyllera, oraz mechaniki i
chemii — projektu Bronisława Rogóyskiego. Do gmachów tych przeniosły się trzy
pierwsze wydziały Instytutu Wydział Mechaniczny, Inżynieryjno-Budowlany i
Chemiczny, czynne uprzednio (prowizorycznie) w lokalu byłej przetwórni tytoniu „Union”
(ul. Marszałkowska 81, róg Hożej), przekazanym Instytutowi Politechnicznemu
przez przemysłowca Jana Gotliba Blocha.
Rys. 2.1. Gmach Fizrki w Politechnice Warszawskiej pierwsza siedziba Wydział
Elektrotechnicznego w 1921 r.
Na Wydziale Mechanicznym była już wtedy Katedra Elektrotechniczna prowadzona
przez prof. Georgija Wulfa, w której od 1902 r. starszym asystentem był
inżynier elektryk Mieczysław Pożaryski. W gmachu Fizyki powstało pierwsze
Laboratorium Elektrotechniczne. Program zajęć dydaktycznych obejmował (po 3-cim
roku studiów) wykład z elektrotechniki oraz projekty — z urządzeń elektrycznych
i maszyn elektrycznych.
W ramach zajęć z fizyki, prof. Wiktor Biernacki wykładał (w 1905 r.) fale
elektromagnetyczne, a jego książka traktowała już o telegrafii bez drutu (rys.
2.2).
2.2. Tablica pamiątkowa prof. Wiktora Biernackiego w dużym audytorium gmachu
Fizyki, odsłonięta w 1929 r. (obecna odtworzona W 1962/1963 r.)
Wśród studentów Instytutu 90% stanowili Polacy, toteż podjęto starania o
wprowadzenie wykładowego języka polskiego oraz o uniezależnienie się Uczelni
(inż. Aleksander Wasiutyński i inż. Mikołaj Tołwiński). Zorganizowany strajk
studentów spotkał się z represją ze strony władz rosyjskich, które 31 stycznia
1905 r. zawiesiły zajęcia, a 13 listopada 1905 r. zamknęły Warszawski Instytut
Politechniczny aż do 1908 r. W dalszej działalności nastąpił bojkot Instytutu ze
strony młodzieży polskiej. W czasie I wojny światowej Instytut ewakuowano w
czerwcu 1915 r. do Rostowa (wraz z wyposażeniem), a następnie przeniesiono w
1916 r. do Nowoczerkaska i Niżnego Nowogrodu. Dekretem Tymczasowego Rządu Rosji,
z dnia 19 czerwca 1917 r. Instytut został zlikwidowany.
Już W 1898 r. działa w Warszawie „Delegacja Elektrotechniczna przy Sekcji
Technicznej” Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, a w 1904 r. powstaje w
Warszawie Koło Elektrotechników (kolejni prezesi — Bolesław Ruśkiewicz,
Mieczysław Pożaryski, Ksawery Gnoiński, Stanisław Wysocki),
które w 1907 r. stało się członkiem Polskiego Stowarzyszenia Techników w
Warszawie. Prowadzono prace nad rejestracją elektrotechników polskich,
ankietyzacją przemysłu elektrotechnicznego W Polsce, nad szkoleniem, przepisami
i słownictwem. Coraz wyraźniej uwydatniał się udział elektryków zarówno w życiu
gospodarczym, jak i naukowo-technicznym.