|
Zarys Historii Wydziału Elektrycznego |
Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej 1921-1981
Opracował: prof. Zdzisław Grunwald współpraca inż. J. Kubiatowski, prof. B. Walentynowicz
Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej Warszawa 1983 |
Faculty of Electrical Engineering History Warsaw University of Technology 1921-1981
Compiled by prof. Zdzisław Grunwald cooperation: inż. J. Kubiatowski, prof. B. Walentynowicz
Warsaw University of Technology 1983
|
katedry SPIS TREŚCI Skorowidz nazwisk
Przedmowa - Janusz Groszkowski
6
Słowo wstępne - Zdzisław Grunwald 8
1. Sympozjum na temat 60-lecia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej
- Mieczysław Hering 11
2. Geneza powstania i pierwsze lata
istnienia Wydziału —
Zdzisław Grunwald
15
2.1. Rozwój elektrotechniki i jej udział w
Warszawskim Instytucie Politechnicznym
(1898 -1915) 15
2.2. Działalność Oddziału Elektrotechnicznego na
Wydziale Budowy Maszyn
18
2.3. Powstanie i kształtowanie się
Wydziału Elektrotechnicznego
w Politechnice Warszawskiej (1921-1924) 22
3. Struktura i Władze Wydziału - Janusz
Jaworski 31
3.1. Lata międzywojenne
1924-1939 31
3.2. Lata wojny i okupacji 1939-1944
37
3.3. Lata powojenne 1944-1951 38
3.4. Lata 1951-1970 43
3.5. Lata 1970-1981 49
4. Proces dydaktyczny w historii Wydziału - Zdobysław Flisowski 61
4.1. Lata międzywojenne 1921-1939 61
4.2. Lata okupacji 1939-1945 70
4.3. Lata przeobrażeń Wydziału w Polsce Ludowej. 75
5. Studenci i absolwenci Wydziału oraz
doktoraty i habilitacje - Kazimierz Kolbiński, Marek Lepa 96
5.1. Dane ilościowe dotyczące studentów i absolwentów 96
5.2. Pochodzenie społeczne studentów
102
5.3. Sytuacja ekonomiczna
studentów 104
5.4. Organizacje studenckie
106
5.5.
Koło Elektryków 111
5.6. Doktoraty 118
5.7. Habilitacje 122
6. Działalność naukowo-badawcza Wydziału
- Stefan Bernas 124
6.1. Fizyka 124
6.2. „Prądy
słabe” (teleelektryka, elektronika) 126
6.2.1. Radiotechnika 126
6.2.2. Technika łączenia (teletechnika) 127
6.2.3. Technika przenoszenia przewodowego 128
6.2.4. Podstawy telekomunikacji 128
6.2.5. Elektrotechnika medyczna 128
6.3. „Prądy
silne” (energoelektryka) 129
6.3. 1. Elektrotechnika teoretyczna 129
6.3.2. Technika wysokich napięć 130
6.3.3. Miernictwo elektryczne 131
6.3.4. Elektroenergetyka 133
6.3.5. Aparaty elektryczne 137
6.3.6. Maszyny elektryczne 138
6.3.7. Trakcja elektryczna 138
6.3.8. Napęd elektryczny 140
6.3.9. Energoelektronika 142
6.3.10. Automatyka 143
6.3.11. Elektrotermia 144
6.3.12. Technika świetlna 145
7. Współpraca Wydziału z
gospodarką narodową — Jan
Maksymiuk 147
8. Związki pracowników naukowych i absolwentów Wydziału z
innymi uczelniami — Wacław Lidmanowski 154
8.1. Rodowód pierwszych profesorów 154
8.2. Lata wojenne i pierwsze lata powojenne 155
8.3. Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte 156
8.4. Profesorowie w uczelniach zagranicznych 58
8.5. Wykładowcy w uczelniach zagranicznych 159
9. Niektóre inicjatywy pracowników naukowych Wydziału - Janusz Lech Jakubowski,
Zdobysław Flisowski 161
9.1. Współpraca międzynarodowa (J. L. Jakubowski) 161
9.2. Ogólnokrajowe placówki badawcze (Z. Flisowski) 163
9.3. Koordynacja badań i integracja środowiska naukowego (Z. Flisowski) 167
1O. Pracownicy naukowi i absolwenci Wydziału w
walkach o niepodległość Ojczyzny
— Andrzej Staniszewski 171
10.1. Zamiast wstępu 171
10.2. Lata do chwili powstania Wydziału
na jesieni 1921 r. 172
10.3. Kampania wrześniowa 1939 r. 172
10.4. Walka z okupantem w latach
1939—1944 173
10.5. Powstanie Warszawskie — rok 1944
177
10.6. Elektrycy w Siłach Zbrojnych poza
krajem 181
11. Profesorowie Wydziału oraz sylwetki profesorów
nieżyjących - Jerzy Kubiatowski
11.1. Profesorowie Wydziału
Elektrycznego PW
11.2. Docenci Wydziału
Elektrycznego PW
11.3. Doktoraty honoris causa
nadane przez Politechnikę Warszawską
11.4. Członkowie Polskiej Akademii
Nauk (Wydział IV - Nauk Technicznych) - pracownicy i absolwenci Wydziału
Elektrycznego PW
11.5. Nagrody państwowe
indywidualne
11.6. Absolwenci Wydziału Elektrycznego PW — profesorowie i docenci poza
Wydziałem
11.7. Sylwetki nieżyjących profesorów Wydziału Elektrycznego
12. Wspomnienia i anegdoty o profesorach Wydziału Zdzisław Grunwald
Wykaz źródeł
Skorowidz nazwisk
Przedmowa do książki ma znaczenie dla autora
przedmowy, autora książki, wydawnictwa, oraz Czytelników. Oczywiście najlepiej,
jeśli wszy-
wszyscy są zadowoleni i mają świadomość, z jakiego tytułu autor przedmowy
występuje.
Gdy z ramienia Komitetu Organizacyjno-Redakcyjnego zwrócono się do mnie z
propozycją, abym coś w rodzaju przedmowy napisał do przygotowanego do druku
zbiorowego opracowania historii Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej
w związku z sześćdziesięcioleciem jego utworzenia — nie mogłem się zdobyć aby
odmówić propozycji, choć zdawałem sobie sprawę z zadania, jakiego się podejmuję,
nawet w przypadku, gdyby przedmowa ta wypadła krótka i miała charakter ogólny.
Rozumiałem przy tym, że jednym z momentów skierowania do mnie zaszczytnej
propozycji jest fakt, że obecnie pozostałem - z łaski Opatrzności - jedynym
profesorem, który był związany od czasów przedwojennych z Wydziałem Elektrycznym
Politechniki Warszawskiej.
Dziś, gdy w otaczającym świecie potęgują się wstrząsające wydarzenia, trudno się
wzruszać nawet wówczas, gdy myślami mamy się przenieść do czasów ubiegłych, do
początku powstania instytucji, z którą było się związanym przez całe życie.
Wprawdzie przy wyrażaniu zgody na napisanie przedmowy pewne wzruszenie w istocie
rzeczy stało się czynnikiem decydującym, jednak wywołała je postawa tych moich
Kolegów, którym zawdzięczamy ukazanie się niniejszej pracy, a których działania
w tym względzie miałem
możność od paru lat obserwować. Wzruszyło mnie Ich pełne poświęcenia oddanie się
sprawie realizacji historii Wydziału Elektrycznego, zrozumienie potrzeby
zachowania dla potomności szybko zanikających — W miarę upływu czasu —
dostępnych materiałów, zwłaszcza wiadomości nie pisanych, które tkwią jeszcze w
pamięci żyjących.
W podjętej przez Komitet trudnej pracy ważne jest prawdziwe przed stawienie i
sprawiedliwa ocena działalności i osiągnięć Wydziału w okresie przedwojennym,
jak również możliwie ścisłe odtworzenie przebiegu powstania Wydziału
Elektrotechnicznego, gdy następowało jego wyodrębnianie się z Wydziału Budowy
Maszyn i Elektrotechnicznego w przedwojennej Politechnice Warszawskiej.
Staraniem i wysiłkiem Komitetu
Organizacyjno-Redakcyjnego, działającego pod przewodnictwem prof. Zdzisława
Grunwalda, ustalono plan wydawnictwa i zaproszono wielu Kolegów do opracowania
zaplanowanych rozdziałów książki. Od autorów poszczególnych rozdziałów będzie W
dużym stopniu zależało — pomimo że będą się oni opierali na dokumentach, jakie
są jeszcze dostępne — obiektywne przedstawienie zachodzących przed laty wydarzeń
i ich ocena na tle ówczesnej sytuacji w kraju i na świecie.
Nie należy się dziwić, że wśród autorów rozdziałów tego opracowania są wyłącznie
Koledzy „silnoprądowcy”. Wprawdzie Wydział ten od roku akademickiego 1924/25
reprezentował dwa główne działy elektryki : prądy silne i prądy słabe (te
ostatnie obejmowały radiotechnikę, telefonię i telegrafię), jednak jest to
przecież historia dzisiejszego Wydziału Elektrycznego. Od Wydziału Elektrycznego
w roku 1951 oddzielił się Wydział Łączności, przemianowany w roku 1966 na
Wydział Elektroniki. Należy więc się spodziewać, a może nawet przewidywać, że
Koledzy z Wydziału Elektroniki wezmą przykład z kolegów elektryków
„silnoprądowców” i z jakiejś okazji (a może bez okazji) przygotują historię
Wydziału Elektroniki, sięgając oczywiście do okresu przedwojennego; w tym
opracowaniu autorami odpowiednich rozdziałów będą przede wszystkim Koledzy
elektronicy.
Kończąc tę przedmową uprzytomniłem sobie, że minąłem się z prawdą, gdy mówiłem o
wzruszeniu. Po zastanowieniu się bowiem nad ubiegłymi latami i swoją pracą w
Politechnice Warszawskiej od roku 1915, najpierw jako studenta, następnie jako
asystenta i wykładowcy, wreszcie jako profesora i kierownika zakładu, gdy
przesuwały mi się przed oczami wyobraźni sylwetki moich nauczycieli profesorów
Politechniki, późniejszych moich starszych kolegów na Wydziale, w Senacie i w
Studium Wojskowym, dopiero ogarnęło mnie właściwe wzruszenie. To, co przed
półwiekiem wydawało mi się w ich postawach, charakterach i działaniach czymś
wówczas zwykłym, gdy spoglądam na to z dzisiejszej perspektywy widzę, jak
sylwetki te nabierają cech tak różnych od tego, co dziś obserwację. Dopiero
teraz doceniam wspaniałość tych ludzi i to we mnie wywołuje głębokie wzruszenie.
podpisane: Janusz Groszkowski
Warszawa, w lipcu 1982
Rys. 1.2. Podczas Sympozjum: w 1-szym rzędzie od prawej: prof. Janusz Lech Jakubowski (za nim prof. Czesław Mejro i doc. Henryk Knabe), prof. Jerzy Ignacy Skowroński (za nim prof. Jan Podoski, doc. Witold Kotowski i prof. Tadeusz Cholewieki), prof Janusz Groszkowski (za nim prof. Henryk Śmigielski i prof. Tadeusz Żarnecki), prof. Marek Dietrich (za nim mgr Marian Kobyliński, dr Jerzy Mazurek i doc. Juliusz Grabowski), prof. Wiesław Kawecki (za nim inż. Jacek Szpotański), prof. Jerzy Osiowski (za nim prof. Tadeusz Kahl) |
Postulat gromadzenia materiałów z dziejów Uczelni
sformułowano W 1976 r., na obchodach l5O-lecia Wyższego Szkolnictwa Technicznego
w Warszawie. Podkreślono konieczność ratowania tego, co da się jeszcze zachować
przed pogrążeniem w niepamięć w miarę upływu czasu.
O podanie choćby rysu historycznego Wydziału występowała wielokrotnie zarówno
młoda kadra naukowo-dydaktyczna, jak i studenci Wydziału Elektrycznego
Politechniki Warszawskiej . Toteż Rada Wydziału podtrzymując inicjatywę swego
przedstawiciela w Zespole Rektorskim do spraw Tradycji i Popularyzacji
Politechniki Warszawskiej (prof. Zdzisława Grunwalda) — postanowiła z okazji
przypadającego w 1981 r. 60-lecia Wydziału opublikować przedstawiane obecnie
Czytelnikowi, opracowanie zbiorowe poświęcone jego historii.
Powołany w 1980 r. Komitet Organizacyjno-Redakcyjny w składzie: prof. Zdzisław
Grunwald (przewodniczący), inż. Jerzy Kubiatowski (SEP), prof. Jan Maksymiuk, dr
Mieczysław Poniewski (Zespół Rektorski) oraz dr Andrzej Staniszewski — ustalił
strukturę wydawnictwa i zakres materiału, zapraszając do opracowania kolejnych
rozdziałów kilkunastu kolegów.
Ponadto, Komitet Organizacyjno-Redakcyjny zapewnił współudział licznego grona
Kolegów — absolwentów Wydziału — w dostarczaniu oraz częściowym opracowaniu
fragmentów materiału. Współpracując z Komitetem, wykazali oni zarówno patriotyzm
wydziałowy, jak i zrozumienie celowości podjętego przedsięwzięcia. Dotyczy to
zwłaszcza następujących Kolegów, którym należą się podziękowania : mgr Wiesław
Eysymontt, doc. Juliusz Grabowski, prof. Janusz Groszkowski, doc. Stanisław
Judycki, prof. Tadeusz Kahl, doc. Henryk Kalita, prof. Bogna Klarner, doc.
Zygmunt Konarzewski, doc. Henryk Knabe, mgr Marian Kobyliński, prof. Jerzy
Kryński, dr Stefan Kwiatkowski, prof. Czesław Mejro, prof. Witold Nowicki, doc.
Czesław Rukszto, prof. Zygmunt Rybicki, prof. Jerzy Skowroński, prof. Adam
Smoliński, mgr Marian Szremowicz, prof. Stanisław Szpor, prof. Bohdan
Walentynowicz, mgr Stanisław Wóycicki, doc. Zbigniew Żekanowski.
Za zaangażowanie oraz bezinteresowne poświęcenie wiele swego czasu należą się
szczególne podziękowania Autorom poszczególnych działów opracowania, jak również
Konsultantom i Opiniodawcom — prof. Januszowi Groszkowskiemu, prof. Januszowi
Lechowi Jakubowskiemu, prof. Kazimierzowi Kolbińskiemu, inż. Jerzemu
Kubiatowskiemu, prof. Władysławowi Latkowi, prof. Czesławowi Mejro, prof.
Witoldowi Nowickiemu i prof. Janowi Podoskiemu.
Podziękowanie należy się również Wydawnictwom Politechniki Warszawskiej za
opracowanie redakcyjne obecnie prezentowanej Czytelnikowi pracy.
Przy opracowywaniu wydawnictwa oparto się na licznych źródłach przytoczonych
spisem literatury. Uzyskano pomoc Muzeum, Biblioteki Głównej oraz zwłaszcza
Działu Informacji Politechniki Warszawskiej, jak również zgromadzono wiele
materiałów stanowiących prywatną własność Kolegów — absolwentów Wydziału.
Wykorzystano również materiały nadesłane przez dyrektor6w pięciu Instytutów
Wydziału Elektrycznego Politechniki.
Opracowanie niniejsze nie jest z pewnością kompletne, nie uniknięto W nim także
błędów i przeoczeń. Ma ono często charakter ujęcia wycinkowego i zapewne pomija
wiele spraw, a zwłaszcza osób. Autorzy rozdziałów liczą na nadesłanie
uzupełnień, sprostowań i uwag, które mogłyby zostać w przyszłości wykorzystane.
Zgromadzony materiał faktograficzny, a nie przedstawiony w tym opracowaniu,
zostaje przekazany do archiwum Wydziału, gdzie będzie czekał na wykorzystanie w
przyszłości.
podpisano: Prof. Zdzisław Grunwald